این مستند به بررسی مبارزات فکری و اجتماعی سادات در افغانستان می‌پردازد و به چالش‌ها و مشکلاتی که این قوم با آن‌ها مواجه بوده‌اند، می‌پردازد. با مرور تاریخ سادات و جایگاه آن‌ها در جامعه، این نوشتار تلاش می‌کند تا اهمیت این مبارزات را در راستای جستجوی عدالت و هویت قومی سادات به تصویر بکشد. همچنین، تأثیرات منفی سیاست‌های قومی و حزبی بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی سادات و ضرورت مبارزه برای تغییر این وضعیت را مورد بررسی قرار می‌دهد.
تاریخ سادات و جایگاه آن‌ها در تاریخ افغانستان
سادات، قومی با ریشه‌های عمیق تاریخی و فرهنگی، در طول قرن‌ها در افغانستان به‌عنوان یک گروه مستقل و با هویت خاص خود شناخته می‌شدند. آن‌ها در بسیاری از عرصه‌ها، از جمله در زمینه‌های علمی، دینی و سیاسی، نقش مهمی ایفا کرده‌اند. اما در دهه‌های اخیر، متأسفانه به‌دلیل تحولات سیاسی و فرهنگی، به‌ویژه پس از جنگ‌های داخلی و تغییرات در ساختار حکومتی، سادات با مشکلات زیادی مواجه شدند. در دوران‌های مختلف، به‌ویژه پس از تشکیل حکومت‌های جدید، سهم سادات در ساختارهای دولتی و اجتماعی به‌طور پیوسته کاهش یافت. این وضعیت به جایی رسید که سادات نه‌تنها از بسیاری از فرصت‌ها محروم شدند، بلکه هویت قومی آن‌ها نیز تحت تأثیر سیاست‌های تقسیم قومی و حزبی قرار گرفت.
آغاز مبارزه: چرا این مبارزه ضروری شد؟
در دهه گذشته، گروهی از جوانان سادات تصمیم گرفتند که باید برای تغییر این وضعیت تلاش کنند. ما دیگر نمی‌توانستیم به شرایط ناعادلانه‌ای که برای سادات به وجود آمده بود، ادامه دهیم. در آن زمان، سادات از همه امکانات و فرصت‌های اجتماعی و تحصیلی که حق آن‌ها بود، محروم شده بودند. سهم‌بندی‌های قومی در بسیاری از ارکان حکومت و جامعه، حتی در مسائل به‌ظاهر ساده همچون دسترسی به بورسیه‌های تحصیلی یا پست‌های دولتی، سادات را به حاشیه می‌راند.
این مشکلات نه تنها برای سادات، بلکه برای کل کشور و نسل‌های آینده تهدید بزرگی به شمار می‌رفت. زمانی که سادات نمی‌توانستند در تصمیمات کلان کشور نقش داشته باشند و وقتی جوانان سادات با شایستگی‌های خود از فرصت‌های تحصیلی و شغلی محروم می‌شدند، این مسأله نه‌تنها به زیان آن‌ها بلکه به زیان آینده کل کشور بود. این روند به‌ویژه در لوی جرگه قانون اساسی، جایی که تصمیمات بزرگ کشور گرفته می‌شد، به وضوح خود را نشان داد.
مسأله لوی جرگه و تأثیر آن بر جامعه سادات
در لوی جرگه قانون اساسی، جایی که تصمیمات مهم سیاسی و اجتماعی کشور اتخاذ می‌شد، رهبران حزبی سادات به امید ایجاد همدلی و وحدت میان دیگر قومیت‌ها، سادات را از مشارکت فعال در تصمیم‌گیری‌ها کنار گذاشتند. این اقدام، که شاید با نیت خوب آغاز شده بود، به‌طور ناخودآگاه ضربه‌ای بزرگ به هویت و جایگاه سادات وارد کرد. پیش از این، سادات به‌عنوان یک قوم مستقل با هویت مشخص در جامعه حضور داشتند، اما با کنار گذاشته شدن آن‌ها از روندهای تصمیم‌گیری، این قوم دیگر نتوانست در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی جایگاهی برای خود بیابد. این موضوع به شکلی جدی‌تر در آینده تأثیرات منفی بر وضعیت سادات گذاشت و باعث شد که بسیاری از آنان از نظر اجتماعی و اقتصادی عقب‌مانده بمانند.
