سادات؛ هویتی ریشه‌دار در برابر امواج بی‌ریشه‌گی

سادات؛ هویتی ریشه‌دار در برابر امواج بی‌ریشه‌گی

در شرایط حساس و پرچالش امروز افغانستان، جامعه سادات با بحران‌هایی عمیق و چندلایه مواجه است. بحران‌هایی که از یک‌سو از غفلت درونی و خودفراموشی ریشه می‌گیرد، و از سوی دیگر، از سیاست‌های سطحی و جریان‌هایی که با نام “ملی‌گرایی”، در عمل به تضعیف هویت‌های اصیل و تاریخی می‌پردازند.

آنچه این روزها به نام وحدت و ملی‌گرایی عرضه می‌شود، بیش از آنکه بازتابی از همبستگی واقعی باشد، ابزارهایی‌ست برای فراموشی هویت‌ها و ذوب کردن آنان در ساختارهایی که تنها ظاهر وحدت دارند و در باطن، به حذف و نادیده‌گرفتن اقوام و گروه‌های ریشه‌دار چون سادات می‌انجامند. متأسفانه، در این میان، برخی از افراد متعلق به همین جامعه نیز دانسته یا نادانسته، در نقش پُرکننده‌ این خلاها عمل می‌کنند و با نادیده گرفتن جایگاه تاریخی، فرهنگی و اجتماعی سادات، عملاً خود را در خدمت منافع دیگران قرار می‌دهند.

ملی‌گرایی زمانی می‌تواند مفید و مؤثر واقع شود که بر پایه پذیرش تنوع هویتی، احترام به گذشته‌های اصیل و درک عمیق از مسئولیت اجتماعی استوار باشد. اما ملی‌گرایی بدون پشتوانه، و خصوصاً آن نوع از آن که بر مبنای خودسانسوری و انکار هویت صورت گیرد، نه تنها کمکی به تقویت وحدت نمی‌کند، بلکه خود به عاملی برای تضعیف انسجام درونی و بی‌هویتی فرهنگی بدل خواهد شد.

جامعه سادات، برخلاف آنچه برخی می‌کوشند القا کنند، صرفاً یک “قوم” یا “نام تاریخی” نیست؛ بلکه حامل یک فرهنگ، یک منش اجتماعی و یک پشتوانه معنوی‌ست که ریشه در تاریخ و مشارکت در ساختار تمدنی این سرزمین دارد. نادیده گرفتن این جایگاه، به هر بهانه‌ای که صورت گیرد، نوعی ظلم مضاعف است—هم به تاریخ، هم به حال، و هم به آینده این جامعه.

ساختن آینده برای جامعه‌ای با ریشه‌های عمیق، تنها از مسیر اعتمادسازی، آگاهی‌بخشی و بازگشت به اصول هویتی امکان‌پذیر است—نه از راه مواضع سطحی، بی‌ریشه و به‌ظاهر ملی‌گرایانه‌ای که با نادیده گرفتن تاریخ و هویت، در عمل به سود دیگران تمام می‌شود. کسانی که برای جلب رضایت و خوش‌خدمتی به دیگران، سخن از حذف تفاوت‌ها می‌زنند یا هویت‌های اصیل را قربانی نمایش‌های وحدت‌طلبی می‌کنند، نه تنها کمکی به انسجام ملی نمی‌کنند، بلکه زمینه‌ساز بحران‌های عمیق‌تر اجتماعی و فرهنگی خواهند شد.

در این میان، ما نه در سایه‌ای پوشالی، بلکه در روشنی اندیشه و مشارکت، به بازسازی جایگاه واقعی سادات می‌اندیشیم—جایگاهی که نه با شعار، بلکه با کار، تعهد و شناختِ درست از وضعیت جامعه ساخته می‌شود.

سکوت در برابر روند فرسایشی کنونی، همان‌قدر خطرناک است که بازی در زمین کسانی که به قیمت حذف دیگران، وحدت را معنا می‌کنند. اکنون زمان بیداری، بازنگری و حرکت به‌سوی بازسازی جایگاه واقعی سادات است—جایگاهی که نه در سایه گذشته، بلکه در روشنایی آینده ساخته می‌شود.