روند فکری انقلاب سبز روایت مبارزات قوم سادات در مسیر عدالت و برابری
روابط ایران و آمریکا یکی از پیچیده‌ترین و پرتنش‌ترین روابط در تاریخ معاصر است. این روابط که با وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ و قطع روابط دیپلماتیک دو کشور وارد مرحله‌ای جدید شد، به مرور زمان در زمینه‌های مختلف به ویژه موضوع هسته‌ای، اقتصادی و سیاسی دچار بحران‌های گسترده‌ای شده است. یکی از مهم‌ترین نقاط عطف در این روابط، توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ (برجام) در سال ۲۰۱۵ بود. این توافق امیدهایی برای حل بحران هسته‌ای ایران و کاهش تنش‌ها در منطقه به وجود آورد، اما با خروج یک‌جانبه آمریکا از این توافق در سال ۲۰۱۸، وضعیت به سرعت تغییر کرد و روابط ایران و آمریکا به یکی از پرتنش‌ترین دوره‌های خود رسید.
در حال حاضر، مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا بار دیگر در دستور کار قرار گرفته است. سوالات زیادی در این رابطه مطرح است که آیا توافق هسته‌ای جدید می‌تواند بحران‌های دو کشور را حل کند یا این که تنها به صورت موقتی مشکلات را برطرف خواهد کرد؟ در این تحلیل، به بررسی چالش‌ها و چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا و تأثیرات احتمالی توافقات جدید می‌پردازیم.
۱. چالش‌های سیاسی و داخلی در هر دو کشور
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در مسیر رسیدن به یک توافق هسته‌ای جدید، تحولات سیاسی داخلی در هر دو کشور است. در ایالات متحده، انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ پیش روی است و این انتخابات می‌تواند تأثیر زیادی بر سیاست‌های آمریکا در قبال ایران داشته باشد. در صورتی که رئیس‌جمهور بعدی آمریکا تغییر کند، ممکن است سیاست‌های این کشور نسبت به ایران دستخوش تغییرات عمده‌ای شود. برای مثال، رئیس‌جمهور جدید می‌تواند به جای ادامه روند مذاکرات، سیاست فشار حداکثری را دوباره در پیش بگیرد.
در ایران نیز وضعیت داخلی تحت تأثیر اعتراضات اجتماعی و بحران‌های اقتصادی قرار دارد. فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و مشکلات داخلی باعث شده تا دولت ایران در موقعیتی دشوار قرار گیرد. این مسئله می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی ایران تأثیرگذار باشد. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که ایران با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی خود، بیشتر تمایل به دستیابی به یک توافق دارد، اما این توافق باید تضمین‌هایی برای رفع مشکلات اقتصادی و تأمین منافع ملی ایران داشته باشد.
۲. خواسته‌های متقابل و خطوط قرمز
مذاکرات هسته‌ای بین ایران و آمریکا همواره با چالش‌های بزرگی روبه‌رو بوده است. یکی از مسائل مهم، خواسته‌های متقابل دو طرف است. آمریکا خواهان آن است که ایران تمامی فعالیت‌های هسته‌ای خود را تحت نظارت کامل قرار دهد و علاوه بر آن، موضوعات دیگری همچون برنامه موشکی ایران و نقشش در بحران‌های منطقه‌ای نیز باید در مذاکرات گنجانده شود. از سوی دیگر، ایران به شدت خواهان لغو تحریم‌ها و تضمین‌های اقتصادی است. ایران تاکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً برای اهداف صلح‌آمیز است و خواهان تضمین‌هایی برای رفع تحریم‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی خود است.
مسئله دیگر، خواسته‌های داخلی در هر دو کشور است. در آمریکا، فشارهای داخلی از سوی گروه‌های مختلف سیاسی برای اتخاذ مواضع سخت‌گیرانه‌تر نسبت به ایران وجود دارد. این در حالی است که ایران نیز با فشارهای داخلی از سوی مخالفان دولت روبه‌رو است که بر هرگونه توافق با غرب به ویژه آمریکا انتقاد دارند.
۳. تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی
تحریم‌ها یکی از اصلی‌ترین ابزارهای فشار در روابط ایران و آمریکا بوده است. لغو تحریم‌ها و بهبود شرایط اقتصادی می‌تواند یکی از مهم‌ترین نتایج یک توافق هسته‌ای جدید باشد. ایران به شدت بر لغو تحریم‌ها تأکید دارد، زیرا تحریم‌ها فشار سنگینی بر اقتصاد این کشور وارد کرده است. از طرف دیگر، آمریکا ممکن است تنها در صورت تضمین‌های محکم از ایران در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای و منطقه‌ای، حاضر به لغو تحریم‌ها شود.
احیای توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی ایران کمک کند و فشارهای اجتماعی و اقتصادی را کاهش دهد. اما در صورتی که این توافق به درستی اجرا نشود یا ضمانت‌های کافی وجود نداشته باشد، ممکن است وضعیت اقتصادی ایران همچنان در معرض تهدیدات شدید قرار گیرد.
۴. نقش متحدان و بازیگران منطقه‌ای
یکی دیگر از ابعاد مهم در مذاکرات هسته‌ای، نقش کشورهای منطقه‌ای و متحدان آمریکا است. اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس به‌ویژه عربستان سعودی، همواره نگران فعالیت‌های هسته‌ای ایران بوده‌اند و ممکن است فشارهایی را برای مانع شدن از هرگونه توافق هسته‌ای جدید وارد کنند. این کشورها به‌ویژه نگران تعهدات ایران در زمینه برنامه هسته‌ای و تهدیدات امنیتی در منطقه هستند.
در این میان، آمریکا نیز همواره تحت فشار متحدان خود در منطقه قرار دارد و ممکن است مجبور شود شرایطی را در مذاکرات هسته‌ای بپذیرد که با منافع امنیتی این کشورها هماهنگ باشد. ایران نیز به‌طور مداوم بر تأثیرات امنیتی هرگونه توافق هسته‌ای بر امنیت ملی خود تأکید دارد و احتمال دارد که به‌منظور حفظ منافع منطقه‌ای‌اش، از امتیازاتی در مذاکرات هسته‌ای خودداری کند.
۵. آینده توافقات و تأثیرات آن
اگر توافق هسته‌ای جدیدی میان ایران و آمریکا به امضاء برسد، این توافق می‌تواند تأثیرات مثبتی در حوزه‌های مختلف داشته باشد. به‌ویژه در زمینه اقتصادی، لغو تحریم‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی ایران کمک کرده و تنش‌های داخلی را کاهش دهد. علاوه بر این، کاهش تنش‌ها در زمینه هسته‌ای می‌تواند به ثبات در منطقه خاورمیانه کمک کند و نگرانی‌های جهانی را در خصوص گسترش تسلیحات هسته‌ای کاهش دهد.
اما در عین حال، مشکلات زیادی برای اجرایی شدن این توافقات وجود دارد. در صورتی که ایران و آمریکا نتوانند به توافقات مستحکم و معتبر دست یابند، ممکن است وضعیت به حالت قبل بازگردد و بحران‌های جدیدی بوجود آید.
در نتیجه توافق هسته‌ای جدید میان ایران و آمریکا می‌تواند به کاهش تنش‌ها و ایجاد فضای جدیدی در روابط دو کشور منجر شود، اما به‌نظر می‌رسد که بحران‌های موجود در روابط ایران و آمریکا فراتر از موضوع هسته‌ای است. مسائل اقتصادی، سیاسی و امنیتی در هر دو کشور، فشارهای داخلی و خارجی، و تحولات منطقه‌ای به‌طور مداوم بر این روابط تأثیر خواهند گذاشت. بنابراین، حتی اگر توافق هسته‌ای جدیدی به امضاء برسد، ممکن است این توافق تنها گام اول برای حل بحران‌های عمیق‌تر در روابط دو کشور باشد. برای دستیابی به یک راه‌حل جامع و پایدار، گفت‌وگوهای گسترده‌تر و راهکارهای دیپلماتیک در سایر زمینه‌ها نیز ضروری به‌نظر می‌رسد.
