سفرای کشورهای عضو اتحادیه اروپا روز چهارشنبه با امضای توافقنامهای تاریخی، گام نهایی برای تأسیس صندوق تسلیحاتی جدیدی را برداشتند که قرار است تا ۱۵۰ میلیارد یورو برای پروژههای دفاعی اروپا اختصاص یابد. این ابتکار در پاسخ به تهدید روسیه و تردیدهای فزاینده درباره تعهدات امنیتی ایالات متحده، بهویژه در صورت بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، شکل گرفته است.
حبرگزاری آگاه:
در واکنش به تحولات ژئوپولیتیکی و نگرانیهای فزاینده امنیتی، اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است یک صندوق بزرگ تسلیحاتی جدید به ارزش ۱۵۰ میلیارد یورو (حدود ۱۷۰ میلیارد دلار) راهاندازی کند. این تصمیم روز چهارشنبه با توافق سفرای ۲۷ کشور عضو در بروکسل نهایی شد و قرار است در تاریخ ۲۷ مه توسط وزرای دفاع به تصویب نهایی برسد.
این صندوق که تحت عنوان SAFE (Security Assistance for Europe Facility) شناخته میشود، از سوی کمیسیون اروپا در ماه مارس پیشنهاد شد؛ زمانی که تردیدها درباره تداوم تعهدات امنیتی آمریکا در قبال اروپا، بهویژه در صورت بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، میان رهبران اروپایی به اوج رسیده بود.
در پی تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، کشورهای عضو اتحادیه اروپا هزینههای دفاعی خود را طی سه سال گذشته بیش از ۳۰ درصد افزایش دادهاند، اما رهبران اروپایی تاکید دارند که این سطح از هزینه هنوز پاسخگوی نیازهای دفاعی قاره نیست. صندوق جدید قرار است پروژههای تسلیحاتی مشترک بین کشورهای عضو را تأمین مالی کند، با هدف حذف موانع ملی و تقویت صنایع دفاعی اروپایی.
برای آنکه یک پروژه واجد دریافت کمک مالی از SAFE باشد، دستکم ۶۵ درصد از ارزش آن باید به شرکتهایی در اتحادیه اروپا، منطقه اقتصادی اروپا یا اوکراین اختصاص یابد. شرکتهایی از کشورهای ثالث نیز در صورت امضای توافقنامه دفاعی با اتحادیه اروپا، واجد شرایط خواهند شد. در همین راستا، بریتانیا نیز اخیراً توافقنامهای دفاعی با اتحادیه اروپا امضا کرده که راه را برای مشارکت شرکتهایی مانند BAE Systems هموار کرده است.
بر خلاف روندهای متعارف قانونگذاری اتحادیه، کمیسیون اروپا برای تسریع اجرای SAFE، مسیر تصویب سریع را در پیش گرفت و پارلمان اروپا را دور زد. تنها تأیید تمامی ۲۷ کشور عضو برای اجرایی شدن این ابتکار کافی بود.
آنتونیو کوستا، رئیس شورای اروپایی، از این توافق به عنوان «گامی مهم به سوی اروپایی قویتر» یاد کرد. او در بیانیهای در رسانههای اجتماعی نوشت:
«این توافق به تعهد رهبران اتحادیه اروپا در ماه مارس پاسخ میدهد و کشورها را قادر میسازد تا در دفاع مشترک سرمایهگذاری کنند و امنیت جمعی ما را تقویت نمایند.»
ایجاد صندوق SAFE را میتوان یک نقطه عطف در مسیر استقلال دفاعی اروپا دانست. این نخستین بار است که اتحادیه اروپا چنین بودجهای در مقیاس عظیم را برای خرید تسلیحات و پروژههای دفاعی مشترک اختصاص میدهد. هدف اصلی این حرکت، کاهش وابستگی به ایالات متحده در ناتو و تقویت بازدارندگی مستقل در برابر تهدیدهایی نظیر روسیه است.
در عین حال، SAFE پاسخی است به خلأ امنیتی ناشی از سیاستهای احتمالی دونالد ترامپ، که در دوره ریاستجمهوری قبلی خود بارها مشروعیت ناتو و حمایت از متحدان اروپایی را زیر سوال برد. در چنین شرایطی، بروکسل در تلاش است تا با انسجام مالی و صنعتی، ابتکار عمل دفاعی را به دست گیرد.
از سوی دیگر، تقویت صنایع دفاعی اروپا نیز بُعد اقتصادی مهمی دارد: اشتغالزایی، افزایش فناوری بومی و کاهش وابستگی به واردات نظامی از آمریکا.
با ورود شرکتهای بریتانیایی، SAFE همچنین ممکن است زمینهساز نزدیکی دوبارهای میان لندن و بروکسل در حوزههای دفاعی باشد—روندی که پس از برگزیت بهشدت تضعیف شده بود.