نخستین دور گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا پس از پنج سال، گرچه با احتیاط و در سایه بی‌اعتمادی برگزار شد، اما واکنش‌ها به آن حاکی از یک دوگانگی جدی در برداشت‌هاست: برخی آن را روزنه‌ای برای بازگشت به مسیر دیپلماسی می‌دانند، برخی دیگر تکرار تجربه‌های تلخ گذشته.
🔹 واکنش در ایران: شکاف گفتمانی میان اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان
در فضای سیاسی داخلی ایران، واکنش‌ها به مذاکرات از دو جناح کاملاً متفاوت بوده است. از یک سو، رسانه‌ها و چهره‌های نزدیک به جریان اصلاح‌طلب مذاکرات را «فرصتی برای عبور از بحران اقتصادی» و «گامی رو به جلو» ارزیابی کردند. برخی روزنامه‌ها نظیر «اعتماد» و «شرق»، با تیترهایی ملایم، بر ضرورت حمایت از دستگاه دیپلماسی تأکید کردند.
در مقابل، جناح اصول‌گرای تندرو به‌شدت با روند مذاکره مخالفت کرده است. «حسین شریعتمداری»، مدیرمسئول روزنامه کیهان، مذاکرات را «بی‌نتیجه و تکراری» خواند و نسبت به هرگونه توافق با آمریکا هشدار داد. این موضع اما با واکنش منفی حتی در برخی رسانه‌های اصول‌گرا نیز مواجه شد، به‌طوری‌که برخی این اظهارات را «تخریب‌گرایانه و ناسازگار با شرایط کشور» توصیف کردند.
جالب اینکه، بنابر گزارش نیویورک‌تایمز، حتی سران سه قوه در ایران در جلسه‌ای نادر، از رهبر جمهوری اسلامی خواسته‌اند در سیاست خود نسبت به مذاکره با آمریکا بازنگری کند، با این استدلال که ادامه بن‌بست می‌تواند زمینه‌ساز اعتراضات مردمی و بحران‌های امنیتی در داخل شود.
🔹 واکنش آمریکا: پیام دوگانه—آمادگی برای مذاکره، ادامه فشار نظامی
از سوی دیگر، در جبهه آمریکا، لحن نماینده ویژه رئیس‌جمهور، استیو ویتکاف، نسبتاً مثبت بود. او در مصاحبه با NBC گفت که مذاکرات را سازنده و مؤثر ارزیابی کرده و از تداوم آن در هفته آینده خبر داد. او همچنین بر رویکرد دیپلماتیک واشنگتن تأکید کرد و گفت که هنوز راه برای رسیدن به توافق باز است.
با این حال، پیام‌های نظامی دولت ترامپ نشان می‌دهد که ایالات متحده در کنار مسیر دیپلماسی، راهبرد فشار را نیز به‌طور جدی دنبال می‌کند. اعزام بمب‌افکن‌های استراتژیک، ناو هواپیمابر، و استقرار سامانه‌های پاتریوت در منطقه، همگی حامل این پیام‌اند که آمریکا به هیچ عنوان از ابزار نظامی صرف‌نظر نکرده است.
ترامپ همچنین با ارسال نامه‌ای مستقیم به رهبر جمهوری اسلامی، خواستار مذاکره فوری شده، اما در عین حال هشدار داده که در صورت شکست روند دیپلماتیک، حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران ممکن است روی میز قرار گیرد.
آنچه روشن است، اینکه مذاکرات مسقط نه نشانه آشتی، بلکه آغازی برای آزمودن اراده سیاسی طرفین است. لحن ملایم و دیپلماتیک هر دو طرف نشان می‌دهد که مسیر گفت‌وگو هنوز زنده است، اما عدم اعتماد عمیق، کار را برای رسیدن به توافقی پایدار سخت می‌کند.
ایران با بحران‌های داخلی جدی و انزوای بین‌المللی دست‌وپنجه نرم می‌کند و از طرفی نمی‌خواهد در برابر فشار آمریکا، به‌سادگی عقب‌نشینی کند. آمریکا نیز به‌دنبال توافقی فراگیرتر از برجام ۲۰۱۵ است، درحالی‌که ایران تأکید دارد فقط درباره برنامه هسته‌ای گفت‌وگو می‌کند.
مذاکرات هفته آینده در عمان ممکن است روشن کند که آیا این گفت‌وگوها قرار است به تفاهمی جدید ختم شود یا فقط آتش‌بس موقتی در جنگ سرد تهران–واشنگتن خواهد بود.
